Quy trình nấu rượu ngô Bắc Hà

Chia sẻ bí quyết, quy trình nấu rượu ngô của người Mông - Bắc Hà.

Rượu ngô Bản Phố hay còn gọi là rượu ngô Bắc Hà là một thứ rượu ngon đặc sản của người H’Mong và người Dao ở Bản Phố, cao nguyên Bắc Hà, Lào Cai. Cùng với rượu Táo Mèo và rượu San Lùng, rượu ngô Bản Phố là các danh tửu của Lào Cai. Rượu Bản Phố có màu trong như nước suối, lúc mới uống có hương vị thơm nồng, rồi dịu dần, lúc uống vào không gắt, không chua. Rượu ngô nơi đây say lâu nhưng không làm mê muội mà cảm giác vẫn sảng khoái.

Nghề rượu Bản Phố có những công đoạn tuy không cầu kỳ nhưng đòi hỏi sự nhạy bén, tài cảm nhận cũng như bí quyết riêng của mỗi người nấu - mỗi nghệ nhân bình dị của làng rượu.

Dưới đây là quy trình nấu rượu ngô Bắc Hà:

Bước 1. Lựa chọn nguồn nguyên liệu nấu rượu ngô

- Loại ngô: Lựa chọn giống ngô vàng của người Mông vùng cao, đặc biệt là giống ngô vàng được trồng từ 6 tới 7 tháng được trồng trên những vách núi cao đã tạo ra sự khác biệt trong hương vị của sơn tửu.

- Loại men được sử dụng: không sử dụng men bánh hay loại men thông thường, rượu ngô Bắc Hà sử dụng loại men với cái tên rất lạ "hồng my", chính là hạt cây Pà. Loại cỏ này thường được trồng ven những sườn đồi bậc thang, trên nương lúa, có hình dáng giống như cỏ mần trầu nhưng cao hơn. Từ tháng 9 đến tháng 10 là mùa thu hoạch hồng my. Bông hồng my được cắt về phơi khô, rồi treo trên sàn nhà hoặc gác bếp. Hạt hồng my nhỏ li ti màu đen. Người Mông dùng hạt này đem xay nhỏ như bột rồi trộn với nước rượu đầu và nước sôi, nhào thật nhuyễn, nắm thành quả đặt trên rơm và phơi ở nơi ít nắng, thoáng gió.

- Nguồn nước: Nguồn nước được lấy chủ yếu là khe núi, vách đá nên loại rượu này có mùi thơm ngon những nơi khác khó mà bì được. 

Bước 2. Lên men và ủ men rượu

- Chọn ngô và bung ngô

Sau khi lấy ngô và tẽ hạt, loại bỏ các hạt lép và hỏng, chúng ta đem rửa sạch ngô, cho ngô vào chảo để bung. Thời gian bung ngô (luộc ngô) kéo dài từ 20-24h liên tiếp thì vớt ngô ra.

Yêu cầu: lửa bung ngô phải nhỏ đều, chảo ngô sôi lăn tăn đủ nhiệt, ngô bung xong nở tung đều, ăn dẻo…

- Lên men

Sau khi vớt ngô ra, ta đem trải đều ngô ra các mẹt (nong, nia trẻ) để cho ngô tỏa nhiệt. Khi nào ngô nguội hẳn, hoặc còn ấm ấm thì ta trộn men vào. Cứ khoảng 10kg ngô thì ta trộn với 3 quả men, nếu ta cho nhiều hoặc ít men quả cũng sẽ làm ảnh hưởng tới chất lượng của rượu. Men hồng my được giã nát nhỏ, được rắc trực tiếp từng lớp mỏng vào bề mặt ngô ủ.

Yêu cầu: ngô phải để nguội về nhiệt độ thường hoặc hơi ấm ấm. Vì nếu nhiệt độ ngô còn cao, sẽ làm cho các vi sinh trong men không lên men được, gây ra men không phát huy được hết tác dụng, nghiêm trọng hơn là làm hỏng ngô ủ.

- Ủ men

Sau khi trộn men đều vào ngô, ta đem số ngô này vào các thùng để ủ. Các thùng chứa ngô được buộc kín, để ở các nơi thoáng mát. Thùng chứa ngô nên để ở trực tiếp dưới nền nhà sẽ tạo thuận lợi cho việc lên men. Người nấu rượu dựa vào kinh nghiệm của mình, họ dùng tay trực tiếp thử vào thùng ủ men để xem ngô đã ngô đã ủ ngấu hay chưa. Thông thường, ủ khoảng 5-6 ngày liên tiếp sẽ được.

Bước 3. Tiến hành chưng cất rượu ngô Bắc Hà 

Sau khi ngô đã ủ ngấu, ta cho ngô này vào chõ để chưng cất. Chõ để nấu rượu ngô tốt nhất làm bằng gỗ. Nước dùng để nấu rượu ngô được khoan trực tiếp từ lòng đất trên núi, những nơi có rượu ngon chắc chắn nguồn nước nấu rượu phải ngon.

Ta dùng củi để đun rượu ngô, khi sôi thì ta nên giảm lửa. Để lửa đun âm ỉ, sau thời gian khoảng 30 phút rượu sẽ được tích tụ và cất thành rượu. Rượu chưng cất được chảy ra các bình đựng bằng một thanh gỗ có khoét rỗng lỗ. Thời gian chưng cất được 20 lít rượu ngô mất khoảng 3h.

- Đa số người dân Bản Phố chỉ nấu rượu ngô ở quy mô nhỏ, chủ yếu là sử dụng than củi để quá trình chưng cất rượu và cho hương vị rượu đảm bảo hơn.Tuy nhiên với phương pháp này, người phụ nữ Mông cần phải không rời khỏi bếp, phải luôn tay điều chỉnh lửa, tiếp thêm nước vào chảo dưới chõ.

Vì vậy, KAG khuyến khích quý khách hàng nào có nhu cầu nấu rượu ngô Bản Phố theo quy mô lớn có thể thay thế các nồi nấu rượu chưng cất thủ công bằng nồi nấu rượu bằng điện nhằm mục đích nấu rượu nhanh hơn mà không cần phải trông chừng lửa quá nhiều vẫn đảm bảo cách nấu rượu ngô tuyệt vời như bà con người bản H Mông.

Quy trình nấu rượu ngô Bắc Hà gồm 3 bước đơn gián nhưng cũng đòi hỏi khá nhiều kỹ thuật và kinh nghiệm. 3 bước nấu rượu cơ bản này thì cũng gần như nấu rượu gạo thông thường. Tuy nhiên, ngày nay để chất lượng rượu đảm bảo, an toàn cho người dùng, họ không chỉ dừng lại ở nấu rượu cho mỗi người trong gia đình mình uống mà mở rộng kinh doanh rất nhiều. Do đó, đòi hỏi họ phải đầu tư nhiều hơn cho các thiết bị lọc rượu, xử lý độc tô rượu sau khi nấu, đóng nắp chai, dán nhãn,....trước khi đưa đến tay người dùng.

Bài viết khác: 

- Quy trình lọc độc tố trong rượu nấu

- Tiêu chuẩn Việt Nam về rượu trắng

- Lọc độc tố trong rượu, hướng đi mới cho rượu nấu truyền thống